دگرگونی‌های اقلیمی و نوسانات آبدهی رودخانه‌های بزرگ سواحل جنوبی دریای خزر

آبدهی رودخانه‌ها دارای افت و خیزهایی است که به‌طور عمده متأثر از پدیده‌های خشکسالی در مقیاس منطقه‌ای و جهانی هماهنگ با دگرگونی‌های اقلیمی می‌باشد و همچنین در سال‌های اخیر به‌دلیل نیازهای روزافزون به آب و دخالت‌های انسانی ناشی از آن در سطح حوضه‌های آبریز این روند بیشتر کاهش یافته است. آبدهی رودخانه‌های منتهی به دریای خزر از سواحل ایران نیز منفک از این مسأله نیست، هر چند هنوز به آن مرحله بحرانی نرسیده است. در این پژوهش با توجه به موارد بالا روند تغییرات آبدهی رودخانه‌های ایران به دریای خزر مورد ارزیابی قرار می‌گیرد همچنینً با سایر رودخانه‌های مهم و نوسانات سطح آب خزر مقایسه می‌‌شود. داده‌های مورد استفاده در این پژوهش شامل؛ شاخص‌های دگرگونی‌های اقلیمی مانند خشکسالی‌ها، تغییرات درجه حرات کره زمین، آمار ماهانه و سالانه 9 رودخانه ایران و همچنین داده‌های تراز آب دریای خزر و سایر رودخانه‌ها است که از بانک اطلاعات مرکز ملی تحقیقات دریای خزر استفاده شده است. روش پژوهش به‌صورت تحلیل سری‌های زمانی و مقایسه‌ای می‌باشد. نتایج حاصل از پژوهش نشان می‌دهد که در یک دوره مشترک زمانی آبدهی رودخانه‌های ایرانی دریای خزر از یک روند کاهشی پیروی کرده که در دامنه این روند دو دوره افزایشی و دو دوره کاهشی دیده می‌شود. علاوه بر این تغییرات دبی رودخانه‌های ایران با تفاضل سالانه تراز آب همبستگی بالایی را نیز نشان می‌دهند این موضوع بیانگر اثرات متقابل دریای خزر و حوضه آبریز رودخانه‌های ایران بر روی یکدیگر است. بهره‌برداری از منابع آب رودخانه‌های ایران با احداث سد نیز از جمله عوامل دیگر مؤثر بر میزان آبدهی رودخانه‌ها در سال‌های اخیر بوده است.